محمّد معین زاده ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ در محله زرجوب رشت است. وی یكی از محققان برجسته و پدیدآورنده یكی از مهمترین لغت‌نامه‌های فارسی یعنی فرهنگ معین است. آرامگاه وی در آستانه اشرفیه قرار دارد.
او در سال ۱۳۰۴ دوره شش ساله ابتدائی در دبستان اسلامی رشت را ظرف دو سال به پایان رساند. دوره اول متوسطه را در «دبیرستان نمره ۱» رشت به اتمام رساند و دوره دوم متوسطه را در رشته ادبی در دبیرستان دارالفنون تهران به سرانجام رساند. در سال ۱۳۱۰ در دانش‌سرای عالی در رشته ادبیات و فلسفه علوم تربیتی به تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۱۳ با نوشتن پایان‌نامه‌ای به زبان فرانسه در مورد شاعر فرانسوی «لوكونت دو لیل» در رشته ادبیات و فلسفه به اخذ مدرك كارشناسی نایل شد.
به وسیله مكاتبه آموزشگاه روانشناسی بروكسل، كه تحت نظر Elmer Knowles روانشناس اداره می‌شد، روانشناسی عملی و دیگر شعب آن از قبیل خط‌شناسی، قیافه‌شناسی و مغزشناسی را فراگرفت.
محمد معین به عنوان نخستین فارغ‌التحصیل دوره دكترای ادبیات فارسی در ایران شناخته شد. از آن پس به سمت دانشیار و سپس به سمت استاد كرسی «تحقیق در متون ادبی» در دانشكده ادبیات برگزیده شد.
از آغاز سال ۱۳۲۵ شمسی كه چاپ لغتنامه دهخدا طبق قانون، در مجلس شورای ملی آغاز شد، معین به همكاری علی‌اكبر دهخدا برگزیده شد. در دی ماه ۱۳۳۴ با موافقت علی‌اكبر دهخدا، سازمان لغتنامه از منزل شخصی دهخدا به مجلس شورای ملی منتقل شد و طبق وصیت‌نامه دهخدا، معین به ریاست امور علمی آن سازمان منصوب گردید. در اسفند ۱۳۳۶ سازمان مذكور به دانشكده ادبیات دانشگاه تهران انتقال یافت و طبق اساسنامه مصوب شورای دانشگاه، ریاست سازمان لغتنامه به عهده محمد معین گذاشته شد.
نیما یوشیج در وصیت‌نامه‌اش اختیار چاپ آثارش را به معین داد. همچنین علی‌اكبر دهخدا تكمیل لغتنامه دهخدا را به معین محول كرد.
محمد معین در ۹ آذر ۱۳۴۵در دفتر گروه زبان و ادبیات فارسی، سكته كرد و پنج سال آخر زندگی‌اش را در حالت اغما گذراند. وی را جهت معالجه بیشتر در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۴۶ به كشور كانادا منتقل كردند؛ ولی چون بهبودی در وضعیت او مشاهده نشد، در ۱۵ آبان ۱۳۴۶ به ایران بازگردانده شد و در بیمارستان فیروزگر بستری شد. محمد معین در روز ۱۳ تیرماه ۱۳۵۰ در همان بیمارستان درگذشت.
معین در ۱۳ تیر ۱۳۵۰ در تهران دار فانی را وداع گفت. محمد معین را پس از تشییع پیكر از مسجد فخرالدوله به سمت زادگاهش شهر رشت، در آرامگاه خانوادگی معین در شهر آستانه اشرفیه به خاك سپردند.
سال ۱۳۸۰ خانه استاد معین در تهران به همراه خانه امیرجاهد، به منظور تأسیس موزه در اختیار شهرداری منطقه ۱۴ تهران قرار گرفت و حالا منزل شخصی معین، به‌عنوان مركز فرهنگی استاد معین كاربری جدید یافته‌است.
دكتر معین به زبان‌های فرانسه، انگلیسی، عربی و آلمانی تسلط كامل داشت و زبان‌های پهلوی اوستایی و فارسی باستان و بعضی لهجه‌های محلی را خوب می‌دانست. در سال ۱۳۴۰ از طرف دولت فرانسه نشان عالی «هنر و ادب» به ایشان اهدا شد.
